«تابناک»، مهدی طیبی؛ امروزه و در زمانه‌ای که علم پزشکی به حد اعلای خود رسیده، بیماری کرونا که تمام بشر را تحت تأثیر قرار داده است. اما در این میان منشور اخلاقی و سوگندنامه درمانی کادر پزشکی، پرستار و کارکنان حوزه بهداشت و درمان نقش مهمی را ایفا می کند. چرا که اگر پزشک یا پرستار برای طی مراحل درمان بیمار، حداکثر دقت و زمان را به کار گیرد، به وی زندگی دوباره می بخشد. بيمار محوری و كسب رضايت مندی ارباب رجوع، محيط كاری ايمن و سالم و تأكيد بر ايمنی بيمار و كاركنان، مسووليت پذيری و رعايت حقوق، خلاقيت و نوآوری در ارایه خدمات درمانی برتر و نوين، تكريم كاركنان، بيماران، همراهان، حفظ ارزش‌های اخلاقی و كرامت انسانی و توانمند سازی كاركنان و ارتقای مهارت‌های علمی و عملی را می توان از جمله پارامترهای منشور اخلاقی حوزه درمان دانست. اهميت حرفه پزشكی و ارتباط مستقيم آن با مال و جان و ناموس مردم، از يک طرف، و در معرض خطا و لغزش بودن پزشک از طرف ديگر، از ديرباز متفكران اهل فن را بر آن داشت كه به منظور پيشگيری از خطا و لغزش در انجام اين وظيفه خطير چاره انديشی كنند. بر همين اساس، دستورهای اخلاقی و اندرزهای پزشكی در قالب های متعددی از قبيل سوگندنامه، پندنامه، و ادعيه پزشكی به دست پزشكان نامی تدوين شده در طی قرون و اعصار مورد توجه و سرمشق عملی پزشكان بوده است. جالب آنكه، نكات برجسته اخلاق و آداب پزشكی در اين سوگندنامه ها و ادعيه پزشكی چنان مفصّل است كه، بنا به گفته برخی از محققان، اگر دروس اخلاق و آداب پزشكی منحصر به اين ادعيه و سوگندنامه ها باشد، حق مطلب ادا می‌شود.
سوگندنامه، پشتوانه اخلاق پزشکی
دکتر الهه کارآمد جراح و متخصص زنان و زایمان در این باره می گوید: پزشک قسم نامه ای دارد برای این که با گذر زمان خیلی چیزها فراموش نشود؛ برای این که یادشان نرود چرا این حرفه را انتخاب کرده اند؛ یادشان نرود حالا که پا در این راه گذاشته اند چه مسوولیت مهمی را باید به دوش بکشند؛ یادشان نرود در تمام دوران طبابت حتی یک لحظه هم نباید از آن بایدها و نبایدها غافل شوند؛ سوگند می خورند که هیچ وقت این اصل مهم را فراموش نکنند که قبل از این که یک پزشک ماهر و مشهور باشند، اول باید یک پزشک با اخلاق باشند.
وی می افزاید: در دنیای طبابت، اخلاق و پزشکی به شکلی جدایی ناپذیر به یکدیگر گره خورده اند، هر پزشکی پیش از این که کارش را به طور حرفه ای آغاز کند و قدم در راه پر فراز و نشیب درمان بیماری ها بگذارد باید قسم نامه ای را بخواند که او را به رعایت اصولی ملزم می کند. در میان مشاغل مختلف، پزشکی به نوعی منحصر به فرد است؛ چرا که به طور مستقیم با جان انسانها سر و کار دارد و به همین دلیل اخلاق جزیی جدایی ناپذیر از علم پزشکی تلقی می شود؛ البته برخی دیگر از مشاغل نیز به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با مرگ و زندگی انسان ها دارند قاعده اخلاق پزشکی در آنها پررنگ تر است مانند قضاوت.
عضو انجمن متخصصین زنان و مامایی ایران عنوان می کند: وجدان حرفه ای، همان حسی که به هر شغل و حرفه ای احساس تعهد و مسوولیت می دهد؛ تا آنجا که اگر پای وجدان حرفه ای در هر شغلی لنگ بزند قطعا آنجا احتمال بی اخلاقی و تخلفات دور از انتظار نخواهد بود. به همین دلیل است که نه تنها در شغل پزشکی بلکه در بسیاری از حرفه هایی که مسوولیت اجتماعی سنگینی پشت آن است، وقتی از سوگندنامه حرفه ای سخن به میان می آید، وجدان حرفه ای نیز ضمانتی برای دیده شدن پیدا می کند.
در همین رابطه چندی پیش عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفتگو با جام جم گفت: از سوگندنامه پزشکی به عنوان پشتوانه اخلاقی برای رعایت وجدان حرفه ای در پزشکان نام می برد.
علی کائیدی می گوید: عامل مشترکی در تمام جوامع مطرح است که باعث می شود در تمام شغل ها وقتی مسوولیتی به کسی واگذار می شود آن را به بهترین نحو ممکن انجام دهد، این عامل چیزی نیست جز وجدان کاری و اخلاقی؛ در حرفه پزشکی نیز چون پزشکان به طور مستقیم با درد، بیماری و جان مردم سر و کار دارند موضوع وجدان اخلاقی نقش پررنگ تری ایفا می کند و پزشکان باید هنگام فارغ التحصیلی سوگندنامه پزشکی را خوانده و در طول دوران طبابت شان، خود را متعهد به رعایت این سوگندنامه بدانند.
همچنین مسعود پزشکیان، دیگر عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز می گوید: آنچه پزشکان را مکلف به رعایت اخلاق پزشکی می کند، سوگندنامه ای است که پس از دوران تحصیل و هنگام ورود به بازار کار قرائت می کنند و قسم می خورند که مسایل اخلاقی مندرج در آن را که متن کاملی است، رعایت کنند.
زهرا رستمی کارشناس ارشد روانشناسی نیز در این باره می گوید: اخلاق پزشكی بیش از همه با اندیشه ها و تفكرات فلاسفه بزرگی چون سقراط افلاطون و ارسطو در قرون چهارم و پنجم قبل از میلاد پیوند نزدیكی داشته است که این متفكران یونانی علم اخلاق را دركنار علم پزشكی فرا گرفته بودند و آن را به عنوان هنر زیستن و مراقبت و مواظبت از نفس توصیف می کردند و از سوی دیگر عقل سالم را در بدن سالم می دانستند.
وی عنوان می کند: بقراط اولین كسی بود كه مبانی اخلاقی را در قابل قسمت نامه با طبابت در آمیخت، و به عبارتی، بزرگترین سهم بقراط در زمینه پزشكی، اعتقاد او به اصول اخلاقی بود كه سوگند نامه معروفش تبلور آن است؛ سوگند نامه بقراط قدیمی ترین قوانین اخلاق پزشکی را در متن خود دارد و هنوز هم در بسیاری از كشورهای جهان به عنوان تعهد نامه پزشكان هنگام اتمام دوره تحصیل قرائت می شود.
سوگند نامه های پزشکی در ایران
پزشکان ایرانی نیز پس از اتمام دوره خود این سوگندنامه را قرائت می کنند: اکنون که با عنایات و الطاف بیکران الهی دوره دکتری پزشکی را با موفقیت به پایان رسانده ام و مسئولیت خدمت به خلق را بر عهده گرفته ام، در پیشگاه قرآن کریم به خداوند قادر متعال که دانای آشکار و نهان است و نامش آرامش دل های خردمندان و یادش شفای آلام دردمندان، سوگند یاد می کنم که:
همواره حدود الهی و احکام مقدس دینی را محترم شمارم، از تضییع حقوق بیماران بپرهیزم و سلامت و بهبود آنان را بر منافع مادی و امیال نفسانی خود مقدم بدارم.
در معاینه و معالجه حریم عفاف را رعایت کنم و اسرار بیماران خود را، جز به ضرورت شرعی و قانونی، فاش نسازم.
خود را نسبت به حفظ قداست حرفه پزشکی و حرمت همکاران متعهد بدانم و از آلودگی به اموری که با پرهیزکاری و شرافت و اخلاق پزشکی منافات دارد، اجتناب ورزم.
همواره برای ارتقای دانش پزشکی خویش تلاش کنم و از دخالت در اموری که آگاهی و مهارت لازم را در آن ندارم، خودداری کنم.
در امر بهداشت، اعتلای فرهنگ و آگاهی های عمومی تلاش کنیم و تأمین، حفظ و ارتقای سلامت جامعه را مسئولیت اساسی خویش بدانم».
حوالی ساعت 5 عصر یکی از روزهای تابستان در بیمارستان غرضی؛ یکی از شهروندان در خصوص میزان رضایت از حوزه پزشکی و درمان سیرجان می گوید: متاسفانه نحوه برخورد برخی پرستاران در بیمارستان های سیرجان بسیار تاسف بار است؛ به گونه ای که تحت هیچ شرایطی حاضر به انجام و عمل به منشور اخلاقی و احترام به حقوق شهروندی نیستند و این گفته را مستند و با ادله می گویم که قصور پزشکی بارها و بارها از سوی پرستاران و پزشکان بیمارستان ها انجام گرفته که منجر به خطر افتادن جان و مال مردم شده است.
رضا میلادی که برای طی درمان بیماری نارسایی کلیوی همسرش سالهاست که به مطب پزشکان مراجعه کرده و در بیمارستان شب و روز گذرانده است، عنوان می کند: طی روزهای اخیر برای انجام سونوگرافی به مراکز متعددی مراجعه کردم که در نهایت با نوبت دهی اورژانسی، در بیمارستان ولایت (وابسته به نیروی دریایی) مواجه شدم؛ واقعا و به جرات می توان گفت که نحوه رفتار کادر درمانی اعم از پرستار، منشی و یا پزشک و روند انجام سونوگرافی بسیار پسندیده و قابل ستایش است که به بیمار امیدواری و احترام قایل می شود که جا دارد از آنها تشکر کنم.
این شهروند ادامه می دهد: برخلاف دیگر مراکز درمانی و بیمارستان ها در شهرهای مجاور، گلایه و شکایات بسیاری از برخی کادر پزشکی و پرستاری در سیرجان وجود دارد که امیدواریم حداقل رفتار آنها در شان و کرامت و اخلاق انسانی باشد.
در خصوص آنچه که بیان شد مهمترین سوال این است که در راستای حفظ و کرامت جان و مال انسان، نظارت بر روند درمان و انجام اقدامات درمانی در بیمارستان ها و مراکز درمانی سیرجان چگونه است؟ با توجه به اوضاع نابسامان اقتصادی و کمبود برخی اقلام دارویی در کشور و مهمتر از آن ویروس کرونا، دغدغه مسوولین حوزه بهداشت و درمان نسبت به روند درمان بیماران چیست؟
انتهای پیام/*