حسین بشیری گیوی
موقعي كه كاستلز در عرصه جهاني انقلاب ارتباطات را مطرح كرد، برخي از سياستمداران و مديران اجرايي در كشورهاي جهان سوم اين تئوري را به سخره گرفتند و اين انقلاب مهم در عرصه ارتباطات را مهم تلقي نكردند.
كاستلز به وضوح عبور جامعه از انقلاب تكنولوژي به انقلاب ارتباطات را در حوزه هاي مختلف نشان مي دهد و در شرايط حال حاظر در جاي جاي جهان اين مهم را تجربه مي كنيم از آمريكا تا آسيا تا آفريقا ارتباطات تمامي حوزه ها را درنورديده است.
كاستلز در كتاب بعدي خود «قدرت ارتباطات» به تحليل و تفسير اين قدرت تازه به دوران رسيده مي پردازد و آن را در بخش های زیر تحلیل می کند:
۱- قدرت در جامعه شبکه‌ای ۲- ارتباطات در عصر دیجیتال ۳- شبکه‌های ذهن و قدرت ۴-برنامه‌ریزی شبکه‌های ارتباطات: سیاست‌های رسانه‌ای، سیاست‌های رسواسازی و بحران دموکراسی ۵- برنامه‌ریزی مجدد شبکه‌های ارتباطات: جنبش‌های اجتماعی، سیاست‌های نافرمانی و حوزه عمومی جدید.
همچانكه شاهد هستيد انقلاب تكنولوژيك چنان تحولي در جامعه ايجاد كرد كه يك تراكتور با صد حتي بيش از صد گاو نر برابري مي كرد. انقلاب تكنولوژيك با خود رفاه و امنيت و آسايش آورد. با انقلاب تكنولوژيك شاهد جابجايي قدرت از مالكيت زمين به مالكيت تكنولوژي شديم.
در انقلاب تكنولوژيك هر كس خود با تكنولوژي بيگانه باشد بي سواد محسوب مي شود و نمي تواند با جهان مدرن ارتباط برقرار كند و از تمامي ويژگي ها و امتيازات بي بهره مي شود. در انقلاب ارتباطات هم چنين جابجايي قدرت شكل گرفته است از مالكيت تكنولوژي به سمت شبكه هاي اجتماعي و شبكه هاي مجازي و...
در اين عصر متاسفانه والدين و معلمان نتوانسته اند خود را با ارتباطات همسو كنند و برخي خواسته و ناخواسته مي خواهند جلوي ارتباطات را بگيرند و براي خود محدوديت هاي جديدي را تعريف مي كنند بايد به اين والدين و معلمان گفت : آيا آنهايي كه مي خواستند در مقابل انقلاب تكنولوژيكي مقاومت و حتي مقابله به مثل كنند توانستند كمترين موفقيتي كسب كنند؟ بايد در جواب گفت كه آنها تسليم تكنولوژي شدند و مجبور به استفاده و آموزش شدند. انقلاب ارتباطات نيز از اين قاعده مستثني نيست.
آنهايي كه مقاومت و يا تنبلي مي كنند پس از دو سه سال مجبور به استفاده و آموزش مي شوند. اگر والدين و معلمان نتوانند در شبكه هاي اجتماعي با فرزندان و دانش آموزان خود ارتباط برقرار كنند آنها مقصر هستند نه فرزندان و دانشجويان. دنيا با انقلاب ارتباطات راه خود را به جلو هدايت مي كند و هر كس نتواند از اين موج عبور كند بي سواد محسوب مي شود.
شكاف ديجيتالي در بين والدين و فرزندان و همچنين بين معلمان و دانش آموزان اتفاق افتاده است در شكاف نسلي به وضوح ديديم كه والدين در يك بازه زماني كوتاه توانستند عقايد و نظرات و سلايق خود را بر فرزندان تحميل كنند كه نتيجه آن آسيب هاي اجتماعي متعدد ازجمله فرار دختران و پسران از خانه ، خشونت خانگي، خشونت خياباني ، فاصله ارزشي ، اعتياد به انواع مواد مخدر ، اعتياد به مشروبات الكلي ، شكل گيري ازدواج سفيد كه مهمترين شكل ازدواج براي تحديد خانواده است و بسياري ديگر از خشونت ها و آسيب هاي اجتماعي كه متاسفانه جامعه را فرا گرفته است.
بيشتر اين آسيب ها و حتي خودكشي از شكاف نسلي و يا بهتر بنويسم از گسست نسلي بوجود آمده است و والدين و معلمان دير متوجه شدند و فرزندان خود كه مهمترين دارايي آنهاست به راحتي و سهولت از دست دادند و جبران اين امر غير ممكن مي باشد. در موج دوم با شكاف ديجيتالي مواجه هستيم و اين شكاف ديجيتالي مهمتر از شكاف نسلي است.
در شكاف نسلي به هر روي والدين و معلمان از ارزش و عقيده اي كه به آن معتقد بودند دفاع و عقايد و سليقه فرزندان را سركوب مي كردند، ولي در شكاف ديجيتالي والدين و معلمان بي سواد هستند نمي خواهند به آموزش شبكه ها و نرم افزارها بپردازند ودر اين وادي مشاركت داشته باشند درحاليكه فرزندان با شبكه هاي اجتماعي بزرگ مي شوند آموزش مي بينند با دنيايي در ارتباط هستند كه والدين و معلمان نسبت به آن فضا بيگانه اند و دست به كارهايي مي زنند كه معلمان و والدين نه توان مقابله و نه توان هدايت دارند.
اگر فرزندان و نسلي كه در حال حاضر در دبستان و دبيرستان هستند توسط قدرت شبكه هاي مجازي آموزش ببيند در آينده نزديك اين نسل جامعه را به مسيري هدايت مي كند كه در آن صبر ،تحمل ،مدارا ،ارزش ،ازدواج ، تعهد، خانواده به مثابه يك گروه مي باشد كه به راحتي مي توان وارد و يا از آن گروه خارج شد. و به راحتي تمامي بنيان هاي جامعه را زير سوال خواهند برد. در نتيجه براي اينكه شكاف نسلي را والدين و معلمان دوباره در شكاف ديجيتالي تكرار نكنند اولا والدين و معلمان در مقابل شبكه هاي اجتماعي و دنيايارتباطات از خود مقاومت نشان ندهند. دوما همزمان با پيشرفت ارتباطات با فضاي مجازي آشنا و آموزش ببيند سوما در فضاي مجازي در گروه هاي مختلف عضويت و مشاركت داشته باشند.
چهارما سعي كنند در فضاي مجازي مفاهيمي را نشر دهند كه هم فرزندان خود را هدايت و هم اينكه همسو با حركت و تكامل تاريخي جامعه گام بردارند. پنجما اگر امروز والدين و معلمان فقط شكوه و شكايت كنند زمان را از دست مي دهند پس هر گونه شكوه و شكايت ممنوع و فقط در فضاهاي مجازي مشاركت فعال و محتواي عميق را به اشتراك بگذارند و اگر مفهومي انحرافي مشاهده كنند به نقد منطقي آن بپردازند.