با وجود اهمیت سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی برای استان قم، هنوز هم این صنعت در استان از بی توجهی ها به مشکل استخراج، نبود ماشین آلات و تجهیزات فرآوری این سنگ ها، رنج می برد و هنوز مشکل خام فروشی حل نشده و مشکلاتی همچون برداشت های غیرمجاز از معادن و احاطه شدن بازار با سنگ های مصنوعی چین به مشکلات این صنعت اضافه شده است.
به گزارش تابناک قم، واژه عقیق از اسم رودخانه‌ای به نام آگات در شبه جزیره سیسیل گرفته شده است. احتمالاً از بستر این رودخانه در ایام قدیم قلوه سنگهای عقیق به دست می‌آمده است. عقیق‌هایی که در گذشته ازمعادن آلمان استخراج می‌شد، دارای رنگ‌های قرمز، صورتی و قهوه‌ای بوده و بین این لایه‌ها گاهی نیز نوارهای خاکستری رنگ دیده می‌شود.
اولین معدن عقیق کشور در استان قم، کشف و استخراج شد که متخصصان این رشته از صنایع دستی با دستانی توانمند سنگ های خام قیمتی را با مهارت صیقل و تراش داده و در دل زیورآلات و جواهرات قرار می دهند. پیشینه صنعت سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی در قم به 7 هزار سال پیش برمی گردد، از همان دوره مردم از این سنگ ها در قاب انگشترهای زینتی، تسبیح، گردنبند و گوشواره استفاده می کردند.
صنعت سنگ های قیمتی با توسعه علم گوهر شناسی و گوهر تراشی در سطح جهان و مدرنیزه این صنعت در مرحله استخراج، بهره برداری و فرآوری پیشرفت بسزایی کرده است و امروزه اقتصاد بسیاری از کشورها وابسته به این صنعت است. صنعت سنگ های تزیینی برای فراوری و ایجاد ارزش افزوده نیازمند تجهیزات و دستگاههای مدرن با فناوری روز دنیاست که خلا آن در صنعت استان قم مشهود است.
محمد فراهانی، کارشناس ارشد سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی به خبرنگار ایسنا گفت: کشور فاقد دستگاه های مجهز و پیشرفته در این صنعت است لذا فراوری سنگ های قیمتی با قیمت بالایی در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد که قابل رقابت با کشورهای دیگر نیست. طی دو سال گذشته خوشبختانه در استان قم رویکرد جدیدی دنبال شده است و تعامل بین بخش خصوصی و مسولان استان در این حوزه ایجاد شده است.
وی اضافه کرد: تاکنون در استان بیشتر ترجیح بر خام فروشی بود چرا که همت، تجهیزات، امکانات و ماشین آلات در ارتباط با فرآوری سنگ های قیمتی در استان وجود نداشت.
سنگ قیمتی در قم وجود ندارد
عضو نظام مهندسی معدن کشور، با بیان اینکه سنگ قیمتی در قم وجود ندارد، گفت: تمامی سنگ های موجود در استان نیمه قیمتی است که از خانواده عقیق ها محسوب می شود. عقیق، جاسپر، حدیث، کالسدون، آگات و سایر سیلیس های زینتی از مهمترین سنگ های نیمه قیمتی استان است و در بخش اکتشاف نیز دو فقره پروانه اکتشاف سنگ قیمتی از جمله گارنت و اپیدوت صادر شده است که متاسفانه برای فرآوری روی آنها کار نمی شود. اپیدت هایی که در این منطقه وجود دارد به دلیل نظارت نادرست تماما به صورت غیرقانونی کنده کاری شده و از بین رفته است.
به گفته وی، گارنت هایی آن منطقه از نوع کیفیت مرغوب نیست که برای تراش استفاده شود و بیشتر کاربرد صنعتی دارد.
این کارشناس ارشد زمین شناسی، در ادامه با اشاره به اپیدت موجود در بخش قاهان قم، تاکید کرد: کانی موجود در این منطقه جزء کانی های با ارزش بود که به دلیل اینکه قابلیت فرآوری وجود نداشت متاسفانه استفاده نشد و از بین رفت. بلورهای این معدن از حیث کلکسیونی نمونه های فوق العاده زیبایی بود و بسیاری از کشورهای دنیا طالب آن بودند که تنها در استان قم موجود بود.
وی با بیان اینکه استان قم بعد از خراسان رتبه دوم را از حیث معادن عقیق در کشور دارد، افزود: تفاوت استان خراسان با استان قم این است که آنها بیش از صد سال در حرفه گوهر تراشی کار می کنند و تنوع رنگی که در عقیق های خراسان وجود دارد تاکنون در قم کشف نشده است. اگر به اکتشاف سنگ های نیمه قیمتی در قم بیشتر توجه شود و کار اکتشافی بیشتری صورت بگیرد و نمونه های این رنگها پیدا شود، این صنعت در استان پیشرفت خواهد کرد. طی دو سال عقیق های به رنگ سرخ، زرد، کبود، سفید، دودی، حدید و جاسپر اکتشاف شده ولی تاکنون عقیق آبی که در خراسان وجود دارد در قم کشف نشده است.
عضو نظام مهندسی معدن در کشور با بیان اینکه امکان وجود عقیق های عسلی و شجر نیز در معادن قم وجود دارد، اظهار کرد: متاسفانه در حوزه تجاری سازی، سرمایه گذاری، اکتشاف و فرآوری در استان قوی عمل نشده است.
سایه سنگین سنگ های مصنوعی چین بر سنگ های قیمتی
سنگ عقیق یکی از سنگ های تزئینی است که در کشور به دلایل مختلف همچون مذهبی مورد استقبال قرار گرفته است، اما به گفته برخی افراد حاضر در بازار خرید و فروش این سنگ میزان استقبال از عقیق در سال‌های اخیر بسیار کاهش یافته است.
وی، ورود سنگهای مصنوعی از چین را معضل و ضربه بزرگی به اقتصاد استان عنوان کرد و گفت: عقیق های به اصطلاح رنگی، سنگ نیستند و از نوع شیشه های رنگی وارد شده از چین هستند و توسط تجار مشهدی به وفور با قیمتهای ناچیز در استان پخش می شود. قانونی برای منع واردات این سنگ‌ها در کشور وجود ندارد. به دلیل نبود اطلاعات در خصوص این سنگ ها توسط فروشندگان قمی و سود بالا، سنگ های چینی در استان خرید و فروش می شود و متاسفانه فروشنده ها نیز به زائران می فروشند. همچنین عقیق قم به صورت غیرقانونی توسط دلال ها به فروشی می رود. بازار این سنگ ها در کل دنیا یکی از تجارت های پرسود است به همین دلیل دلال ها سود خوبی می برند.
فراهانی با اشاره به حضور سالانه 20 میلیون زائر در قم اظهار کرد: تاکنون در زمینه اقتصاد سنگهای قیمتی موفق عمل نکردیم تا سهم قابل ملاحظه‌ای در این خصوص بدست بیاوریم چرا که بیشتر این سنگ ها وارداتی هستند و حتی رکاب های انگشتر از مشهد وارد می شوند. 400 هنرمند استان در کارگاه های ساخت دستی رکاب انگشتر و سنگ فعالیت دارند که سهم ناچیزی از درآمد این حوزه به دلیل نبود حمایت دارند و چون صنایع دستی نیز بودجه محدودی دارد، نمی تواند حمایت کند، بنابراین حمایت دولت ضروری است.
عضو نظام مهندسی معدن کشور با بیان اینکه هنرمندان تراش کار یا نقره ساز زیر نظر اتحادیه طلا و جواهر فعالیت دارند، گفت: حوزه کاری طلا سازها اغلب کارهای ترک، ایتالیا و ریخته گری با درآمد بالا است که به دلیل تفاوت کار حق انگشتر سازان با درآمد پایین ضایع می شود که در این زمینه ایجاد صنف و اتحادیه لازم است تا نظارت و حمایت بیشتری صورت بگیرد و بتوانند مطالبات قانونی خود را پیگیری کنند.
فراهانی تاکید کرد: در بحث برندسازی و تجاری سازی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی قم نباید از هر تلاشی کوتاهی شود چرا که هرآنچه تاکنون به دست آورده ایم نیز از بین خواهد رفت و این مهم نیازمند حمایت مسوولان استان است.
وی معتقد است بهترین راه تشخیص نوع سنگ ها، ارائه فاکتور و شناسنامه خرید از سوی فروشنده است تا در صورت تقلبی بودن بتواند خسارت خود را دریافت کند.
این کارشناس ارشد زمین شناسی، ساخت نگین، طرح های گردنبند، تابلو معرق با چوب و سنگ، نیم ست، دستبند و انگشتر را از انواع کاربرد سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی استان قم ذکر کرد و گفت: افزایش تنوع در این حوزه نیازمند حمایت صنایع دستی و ایجاد اتاق فکر و اتحادیه واحد است. همچنین اهدای مدرک مهارت فنی و آموزش صحیح و دریافت کد مهارت و آموزش همراه با تولید می تواند بسیاری از مشکلات را حل کند.
وی در خصوص محدوده قیمت این سنگ ها اظهار کرد: فروشنده هر قمیتی را بخواهد می دهد چرا که نظارت دقیق و مستمری بر قیمت گذاری وجود ندارد و بازار آشفته ای برای عده ای سودجو فراهم کرده است.
وی، بیشترین متقاضی در استان را مربوط به سنگ های فیروزه و عقیق عنوان کرد و ادامه داد: خانم ها بیشتر از سنگ فیروزه استفاده می کنند و در کتاب های مذهبی نیز روایات و احادیثی درباره خواص درمانی و ثواب معنوی استفاده از سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی بدست آمده است.
برند سازی و فرآوری سنگ ها نیمه قیمتی و زینتی در دستور کارمسوولان استان قم
همچنین صابر عمو رسولی، رئیس خانه معدن استان قم، نیز در ادامه این گفت‌وگو رونق این مشاغل را مرتبط به بازار دانست و گفت: در این گونه سنگ ها، رنگ حرف اول را می زند ولی برای اندازه سنگ، بافت و اینکه هر مشتری سلیقه خاص خود ر ا دارد، باید همگام با بازار حرکت کرد تا اقتصاد این سنگ ها رونق یابد. میزان استخراج اینگونه سنگ ها مشخص شده نیست و به بازار و میزان فروش بستگی دارد.
وی، برند سازی و فرآوری این نوع سنگ ها را مورد توجه ویژه قرار داد و گفت: با توجه به پتانسیل استان قم، مهمترین برنامه استان در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی در این حوزه، این مساله است و سه شرکت مهندسی مشاور که تخصص معدن دارند در این زمینه فعال هستند. این شغل نیازمند همگرایی و حمایت مسوولان است و دولت باید از این بخش به شدت حمایت کند زیرا اگر این حمایت صورت نگیرد نمی توان آینده خوبی برای این شغل که می تواند به عنوان یکی ازمشاغل پردرآمد و خوب مطرح باشد متصور شد.
عمورسولی که خود صاحت معدن سنگ قیمتی است، ادامه داد: دولت باید با حمایت و ترغیب عمومی، از این شغل و همچنین رسانه ها با روشنگری در خصوص مصرف کالای با کیفیت نسبت به توسعه این شغل کمک کنند.
کاهش تولید سنگ های قیمتی به دلیل وجود تجهیزات زیرزمینی و سنتی
وی تاکید کرد: توان تولید به دلیل وجود تجهیزات زیرزمینی و سنتی بالا نیست که باید با حمایت دولت و همت بخش خصوصی بتوان سنگ و کاربرد فراوان آن را معرفی و بسترها را آماده کرد. تشکلی باید در این زمینه شکل بگیرد که فعالیت های این عرصه را به سمت بازار هدایت کند تا فرصت‌ها و تهدیدهای بازار شناسایی شود. این طرح جامع باید در عرصه سنگ های نیمه قیمتی اجرا و رقابت سازنده ای ایجاد شود.
عمورسولی از جمله مشکلات این عرصه را پراکندگی فعالیت های این حوزه عنوان کرد و گفت: میزان شاغلین این رشته محدود است و از سویی نیز رشته ای است که هر کسی می تواند با ده میلیون تومان سرمایه یک کارگاه را تشکیل دهد و باید این موضوع روشن شود که کاربرد سنگ های زینتی تنها در انگشتر نیست بلکه می توانند به عنوان وسایل زینتی در ابعاد بزرگتر در ساخت درهای حرم و گنبدها بکار گرفته شود.
رییس خانه معدن استان قم اظهار کرد: مشکل اصلی، تخصص برش سنگ ها است که در ایران وجود ندارد و این سنگ های با هر وسیله ای قابل برش نیستند. متاسفانه در حد همین نگین سازی با مشکل تکنولوژی روبرو هستیم که پراکندگی بازار و شناسایی نشدن دست اندرکاران این موضوع نیز به سایر مشکلات اضافه شده است.
عمورسولی، نبود دانش تخصصی و فنی در این حوزه را از مشکلات کلیدی این صنعت در استان دانست و ادامه داد: نبود یک تشکل خاص و بی توجه مسوولان به این بخش باعث مغفول ماندن این پتانسیل بزرگ و ارزشمند قم شده است.
معدن عقیق از مهمترین معادن موجود در استان قم
محمدنقی کاظم زاده، رییس اداره معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنایع و معادن قم با اشاره به تاریخچه اکتشاف سنگ های قیمتی در قم به خبرنگار ایسنا گفت: این استان از سال1376 موضوع اکتشاف سنگ های نیمه قیمتی را در قالب طرح های عمرانی پیگیری کرده است و تلاش برای تجاری سازی و ایجاد اشتغال مرتبط با این صنعت از سال 94 آغاز شده است.
وی با اشاره به اینکه استان قم دارای غنای معدنی منحصر به فردی است، تصریح کرد: عقیق یکی از مهمترین معادن موجود در استان قم به شمار می رود که علاوه بر منفعت‌های اقتصادی، دارای مصارف زینتی، درمانی و صنعتی است. به دلیل وجود کارخانه فرآوری‌سازی این سنگهای زینتی در استان می‌توان این سنگ‌ها را به صورت تراش داده شده به بازار عرضه کرد تا علاوه بر افزایش ارزش افزوده آن موجب اشتغالزایی در استان شود ولی متاسفانه هنوز برداشت و استخراج از این معادن به شکل سنتی انجام شده که این مسئله موجب اتلاف وقت و هزینه بیشتری برای بهره‌برداران می‌شود.
ایجاد اشتغال از طریق فعالیت در حوزه سنگهای قیمتی
وی در مورد نحوه مصرف سنگ های قیمتی در استان گفت: استان قم به لحاظ جایگاه مذهبی و زیارتی یکی از مهمترین بازارهای عرضه انواع انگشتری و زیور آلات مزین به سنگهای قیمتی است و زمینه توسعه و تقویت این صنعت درابعاد صنعتی و خانگی در این استان قم فراهم است. سنگ های نیمه قیمتی موجب ایجاد اشتغال در استان می شود و دستگاه های تراش اولیه سنگ های قیمتی با قیمت پایین و حجم کم علاوه بر اشتغالزایی می‌تواند در کارگاههای خانگی مورد استفاده قرار گیرد و به عنوان منبع درآمد خانواده مد نظر قرار گیرد.
وی ادامه داد: مردم قم و سایر شهرهای کشور به علت اعتقادات مذهبی و سنتی علاقمند به سنگ های عقیق و سایر سنگ های مقدس هستند و کاربرد این سنگ ها در انگشتر سازی و صنعت جواهرسازی و زیورآلات می تواند موجب اشتغال زایی برای جوانان قمی شود. از مهمترین مسائلی که باید مورد توجه تراشکاران سنگ و هنرمندان این عرصه قرار گیرد، ضرورت استفاده از سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی در محصولات متنوع است چرا که حوزه سنگ ها صرفا شامل تراش نیست بلکه استفاده از سنگ ها بر روی اقلام و محصولات مختلف صنایع دستی از اهمیت بسزایی برخوردار است. برای این مهم و تحقق آن قطعا برنامه ریزی کوتاه و بلند مدت حرف نخست را می زند و از آن مهمتر همکاری و هماهنگی میان بخش های مختلف نقش به مراتب تاثیرگذاری را در این عرصه ایفا می کند. در این مورد هنرمندان به شدت نیازمند حمایت و هدایت هستند و لازم است در این زمینه متولیان امر بیشتر بکوشند و حمایت تنها حمایت های مالی و پرداخت وام نیست بلکه حمایت های قانونی از هنرمندان بسیار مهم است.
منبع: ایسنا
