باقرزاده کریمی معاون امور تالابهای سازمان محیط زیست در استودیو گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیما گفت: متوسط بارش در دریاچه ارومیه حدود 300 تا 350 میلی متر است و متوسط تبخیر بیش از 1500 میلی متر؛ بنابراین این نوع دریاچه ها در مناطق نیمه خشک کاملا وابسته به رودخانه ها هستند.
وی گفت: رودهای منتهی به دریاچه ارومیه که بعلت کشاورزی در برخی نقاط ایجاد شده است در طول چند دهه و با تشدید شرایط اقلیمی و کمبود آب شرایط سختی را دارند و نمی توان گفت، دریاچه ارومیه نفسهای آخرش را می کشد، زیرا بیلان آب حوزه هم از خشک شدن کامل دریاچه حکایت ندارد.
مرتضی موسوی مدیر کل حوضه های آبریز خزر و ارومیه در سوی دیگر استودیو گفت: آب دریاچه ارومیه از 17 رودخانه دائمی و 36 رودخانه فصلی تامین می شود، تغییرات اقلیمی و علل گوناگون سبب کاهش آب این دریاچه شده که نیازمند آسیب شناسی است.
ظفرنژاد پژوهشگر حوزه آب و توسعه پایدار در طرف دیگر استودیو گفت: ساخت 56 سد در حوزه کوچک دریاچه ارومیه می توانند در عرض 10 سال این دریاچه را بخشکاند، این در حالی است که بر روی رودخانه های منتهی به دریاچه زریوار سدی نساخته ایم و آن دریاچه سالم مانده است، این درست نیست که برای توسعه منابع آب بر روی دریاچه ارومیه 56 سد ساخته شود؛ این حقیقت است که این دریاچه در حال مرگ است.
وی افزود: علم این است که ثابت می کند دریاچه آرال در روسیه بر اثر سدسازی به روی رودخانه سیحون و جیحون خشکیده است، خشکیدن دریاچه ارومیه به هیچ عنوان ناشی از اقلیم نیست اقلیم جهان تغییر کرده اما ناشی از دستکاری های ناشیانه انسان بوده که دریاچه ارومیه رو به خشکی گذاشته است.
او ادامه داد: دریاچه ای که در 300 هزار سال گذشته نخشکیده بود چطور ممکن است در شرایط اقلیمی کوتاه مدت خشک شود مگر اینکه فناوری های انسانی بر عملکرد و اکوسیستم آن چیره شده باشد.
موسوی در استودیو گفت: تراز دریاچه ارومیه 12733 است و اطلاعات خانم ظفرنژاد به روز نیست، باید توجه داشت در کشور ما حدود 25% بارشها به هنگام است و دیگر بارشها معمولا نابهنگام می باشد و شرایط پراکندگی بارشها ایجاب می کند که برای نیازهای استراتژی کشور از حاصل بارشهای سالانه چاره اندیشی خاصی تدوین شود.
او ادامه داد: آب تجدید پذیر ما ثابت است و جمعیت مصرف کننده فزونی گرفته و ما نمی توانیم با آب فعلی جمعیت رو به رشد را تامین کنیم، سال ساخت سد زرینه رود به زمانی بر می گردد که دریاچه ارومیه 32 میلیارد متر مکعب آب داشت، چرا فقط ایجاد سد را ملاک خشکی دریاچه قرار می دهید، پارامترهای گوناگونی در این حادثه اثر گذار است.
موسوی گفت: البته سدسازی یکی از عواملی است که توسعه پایدار ایجاب می کند ولی قبول ندارم که سدسازیها تنها عامل خشک شدن دریاچه ارومیه بوده است.
ظفرنژاد در مقابل گفت: عامل خشک شدن دریاچه ارومیه مانند دریاچه آرال و دیگر دریاچه های خشک شده دنیا کاملا مدیریت سازه ای آب و سدسازی بوده است دریاچه ارومیه هم به سرنوشت دریاچه بختگان و تالاب جازموریان و کارون دچار شده است، در این بین فقط دریاچه زریوار و گهر و چند دریاچه کوچک دیگر هستند که جان سالم بدر برده اند، سدها توهم پرآبی در سرزمین خشک ایران ایجاد کرده اند، سرانه مصرف آب در کلان شهرهای ما 3 برابر اروپاست چون سدها این کار را کرده اند، جمعیت 1/5 میلیون تهران در دهه 30 و 40 می توانستند با قناتهای این شهر تامین آب شوند، سدها توهم پر آبی را ایجاد کرده اند و در حال حاضر 40% از آبهای کشور منحرف می شود برای کلان شهرها مثل کاری که سد کرج کرد و سبب خشکیدن مزارع و باغات پایین شهر در شهریار و کرج شد.
او گفت: در مورد دریاچه ارومیه هم وقتی حجم زیادی از آب به سمت تبریز منحرف می شود آنهم بدون باز چرخانی طبیعی است که رو خشکی بگذارد.
ظفرنژاد افزود: ایجاد سدها سبب تمرکز جمعیت در کلان شهرها شده است وگرنه جمعیت تهران به خودی خود تا این حد افزایش نداشت.
محمد شاعری رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس در ارتباط تلفنی با این برنامه گفت: در حال حاضر 70% از دریاچه ارومیه خشک شده و علت آن مدیریت نا صحیح منابع آبی، توسعه بی رویه اراضی کشاورزی، استفاده بی رویه از آبهای زیرزمینی، کاهش بارندگی و تغییر اقلیم در کشور است.
او ادامه داد: حدود 60% عوامل خشک سالی دریاچه ارومیه تصمیمات ناصحیح انسانی است البته در دولت یازدهم 40 پروژه برای احیای این دریاچه عملیاتی شد اما باید گفت این پروژه ها تاثیر ملموسی نداشته اند؛ ما می توانیم بهره برداری از سامانه های نوین آبیاری را جایگزین شیوه های سنتی کنیم که در حال حاضر 20 هزار هکتار از این شیوه های نوین بهره مند هستند.
علایی مشاور معاون وزیر و معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی در دیگر ارتباط تلفنی با این برنامه گفت: افزایش بهره وری آب در اولویت دستورات کاری جهاد است اما در مورد دریاچه ارومیه برای حوزه زراعت و باغبانی فعالیت های زیادی از جمله جایگزینی کشت محصول با محصولات کم مصرف آب، طرح توسعه کشت نشاء و تغییر ارقام زراعی تعریف شده؛ اما لازم به ذکر است طرح (نکاشت) در همان سال اول که مطرح شد ملغی گشت.
او افزود: با اجرایی شدن طرحهای فوق الذکر متناسب با اعتبارات دیده شده بر اساس آنچه در کارنامه سال 95 آمده حدود 30% پیشرفت فیزیکی حاصل شده است.
باقرزاده کریمی در استودیو گفت: آورد آب در دریاچه ارومیه هر سال 8 میلیارد متر مکعب است که با توجه به تغییرات اقلیم و بارش باران این رقم کم و زیاد می شود؛ اشتباه ما اینجاست که با کاهش بارش، سهم آب کشاورزی مزارع را کم نکردیم علت اصلی خشکی دریاچه مصرف بی رویه آب است.
موسوی در سوی دیگر استودیو گفت: لطفاً تغییر رویکردهای نوین که در مدیریت منابع آب صورت گرفته را فراموش نکنیم، ما حدود یک میلیارد مترمکعب از محل سدها برای کشاورزی اختصاص می دادیم که این رقم قرار است طی پنج سال هر سال 8% کاهش یابد و میزان آبی آن به دریاچه اختصاص یابد.
او ادامه داد: ازجمله فعالیت های خوب دیگری که انجام شده توقف ساخت سدهای نیمه کاره بوده است که البته ثمره برخی از این فعالیت ها را در سال های آتی خواهیم دید.
ظفرنژاد در مقابل گفت: بخشی از فعالیت های مثبتی که شکل گرفته در روند خشکسالی دریاچه به صورت ناگزیر انجام شده است. دولتی ها برای نجات دریاچه ارومیه در این چهار سال کاری نکرده اند لطفاً اشتباه و کم کاری خودتان را تقصیر اقلیم نیندازید. تا زمانی که وزارت نیرو و شرکت های ذیربط آن (صاحبان منافع در حوزه های آبی) وجود دارند در همه حوزه های آبی با همین مشکلات مواجه خواهیم بود و مشکلات حل نخواهد شد. مدیریت سازه ای را باید از آب برداریم و آب را به منابع طبیعی برگردانیم.