تسهیلاتی برای مادران شاغل
دکتر محمد احمدیان، مدیرگروه تخصصی سلامت، جمعیت، خانواده و مدارس مرکز بهداشت استان خراسان رضوی با اشاره به اینکه نیمی از جمعیت فعال جامعه را بانوان تشکیل می‌دهند در این خصوص می‌گوید: هنگامی‌که یک مادر برای کار از فرزند خود دور می‌شود برای مدتی نمی‌تواند کودک خود را تغذیه کند و برای جبران این خلأ باید تسهیلات ویژه شیردهى و حمایت از خانواده برای مادران شاغل اجرا شود تا خلأ عاطفى و تغذیه‌ای نوزاد پر شود. اگر جامعه قبول کند که شیردادن مادر به شیرخوار یک امر حیاتى براى خانواده و اجتماع است، مادران نیز به شیردادن تمایل پیدا می‌کنند و این امر مهم را به‌عنوان یک مسئولیت انسانى و عاطفى با جان‌ودل میپذیرند.
برای اینکه بتوانیم به این امر دست پیدا کنیم باید از حرف‌ها و شعارها فاصله بگیریم و برای نیل به این هدف باید آن را در عرصه عملیاتی نشان دهیم. اگر فقط به حرف زدن در این خصوص اکتفا کنیم هیچ تحولى در بینش و آگاهى مادران شاغل برای شیردهی به وجود نخواهد آمد و این سبب می‌شود که جامعه پیامدهاى ناگوار آن را تحمل کند. مشروح گفتگو با وی را در ادامه باهم می‌خوانیم.
نهادهای قانون‌گذار تاثیرگذار است
کار مادر در بیرون از منزل فرصت شیردهی و مراقبت از به نوزاد را محدود می‌کند. برای رفع این مشکل نقش نهادهای قانون‌گذار بسیار مؤثر است و مسئولان تصمیمگیرنده را در ایجاد تسهیلات رفاهى، اقتصادى و شغلى براى مادران شاغل مورد تاکید ما به‌عنوان متولیان امر ترویج تغذیه با شیر مادر و همچنین سازمان بهداشت جهانی است. یکی از راه‌های حمایتی مادران این است که صاحبان مشاغل و مدیران تمهیداتی برای بانوان شاغل بیندیشند تا آنان ضمن حفظ شغل خود در کنار فرزندشان باشند و مکانی برای نگهداری کودک در کنار محل کار در نظر گرفته شود و به مادران کارهای قابل‌انعطاف در طی این دوران داده شود تا مدت زمان شیردهی افزایش یابد.
چرا برخی مادران تمایلی به شیردهی ندارند
یکی از مشکلات اساسی در تغذیه نوزاد با شیر مادر، همان‌طور که اشاره شد مسئله اشتغال بانوان است. مطالعات نشان داده است که پس از زایمان، مقدار شیر در مادران شاغل مانند غیرشاغلان است؛ اما پس از گذشت چندین ماه این میزان در مادران شاغل کاهش چشمگیری می‌یابد. کاهش شیر می‌تواند به‌دلیل اطلاعات کم مادر درباره نحوه شیردهی، خستگی و کمبود وقت مادر، تبلیغات متعدد درباره تغذیه با شیشه، نگرانی درباره بی‌قراری کودک و... باشد.
بررسی‌های مختلف نشان داده است با افزایش تغذیه انحصاری با شیر مادر در 6-4ماه اول پس از تولد، هر ساله می‌توان زندگی بیش از هفت‌میلیون کودک را از مرگ ناشی از اسهال و عفونت‌های حاد تنفسی نجات داد. این الگوی تغذیه‌ای، سلامت هر دو نفر یعنی مادر و کودک را حفظ می‌کند.
نقش خانواده در دوران شیردهی
شیردهی از مهم‌ترین مراقبت‌هایی است که مادر انجام می‌دهد. اهمیت و تاثیر آنچه در دین اسلام و چه از نظر پزشکی امری ثابت شده است؛ اما آنچه از اهمیت زیادی برخوردار است این است که شیردهی نباید فقط به‌عنوان یک مقوله مربوط به مادر تلقی شود و باید به آن به‌صورت امری مشارکتی نگاه شود، یعنی نه‌تنها از سوی جامعه؛ بلکه از سوی خانواده هم حمایت شود. در این میان همسر نقش تعیین‌کننده‌ای دارد، مطالعات در این زمینه نشان داده است بانوانی که همسرشان آن‌ها را در دوران شیردهی حمایت می‌کند مدت طولانی‌تری به فرزند خود شیر می‌دهند و احساس امنیت و آرامش‌خاطر بیشتری تجربه می‌کنند. مشارکت مردان در امر شیردهی مادر به نوزاد، حتی موجب بهبود وضعیت زندگی آن‌ها می‌شود.
اهمیت شیر مادر برای نوزاد
شیر مادر، ماده‌ای باارزش و کم‌نظیر است که فواید بی‌شماری برای نوزاد و مادر دارد. ازجمله فواید شیر مادر که در تحقیقات و مطالعات علمی به اثبات رسیده است، می‌توان به همیشه آماده، تازه و دردسترس‌بودن، پیشگیری از یبوست نوزاد، پیشگیری از ابتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت دوران کودکی، مصونیت در برابر آلرژی را در کودک، سبب تکامل رشد آرواره و دندان کودک، تکامل بهتر مغز کودک می‌توان اشاره کرد.
شیردهی برای مادر هم مفید است
شیر مادر فقط برای نوزادش مفید نیست؛ بلکه شیردهی برای خود مادر هم فواید دارد که از آن جمله می‌توان به نزدیکی با کودک و لمس او در هنگام شیر دادن، کاهش خونریزی بعد از زایمان، کاهش ابتلای به سرطان پستان و تخمدان، سبب تقویت استخوان‌های مادر، کاهش وزن و چربی‌هایی را که مادر در دوران بارداری ذخیره‌شده، از بین می‌برد، سبب صرفه‌جویی در هزینه‌ها و سبب صرفه‌جویی در زمان تهیه شیر خشک اشاره کرد.
با شیردهی بیماری را از نوزاد د دور کنید
یکی از نکاتی در تغذیه انحصاری با شیر مادر مطرح می‌شود پیشگیری از ابتلا به بیماری‌هاست. چربی و پروتئین شیر مادر بهتر از چربی و پروتئین شیرهای دیگر هضم و جذب می‌شود. به همین دلیل دردهای قولنجی، جمع‌شدن گاز، استفراغ و حساسیت نسبت به پروتئین در این شیرخواران کمتر مشاهده می‌شود. ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیرخوار تغییر پیدا می‌کند، چربی شیر مادر در شروع هر وعده شیردهی کمتر است و به‌تدریج بیشتر می‌شود، این تغییرات به سیر نگه‌داشتن و افزایش وزن شیرخوار کمک بزرگی می‌کند.
مزیت شیر مادر بر سایر شیرها
گاه این تصور اشتباه در بین مادر شیرده و خانواده‌اش وجود دارد که شیر مادر در مقایسه با سایر شیرها فواید کمتری دارد به همین دلیل برای تغذیه نوزاد از شیر گاو یا شیرخشک استفاده می‌کنند. این در حالی است که میزان کلسیم شیر مادر از میزان کلسیم شیر گاو کمتر است؛ ولی نسبت کلسیم به فسفر در شیر مادر به‌گونه‌ای است که ضریب جذب کلسیم شیر مادر از شیر گاو بیشتر می‌شود، آهن شیر مادر کم است؛ ولی بیش از 50درصد آن جذب می‌شود، تغذیه با شیر مادر منجر به افزایش مصونیت شیرخوار در برابر عوامل عفونی می‌شود، به‌طوری‌که دیده شده میزان مرگ‌ومیر در اثر اسهال در کودکان زیر 2سال، در کودکانی که از شیر خشک تغذیه می‌شوند 18برابر کودکانی است که از شیر مادر تغذیه می‌شوند و این نسبت درباره عفونت‌های تنفسی 4برابر است. بنابراین در زمان بیماری کودک و اسهال نباید شیر مادر قطع شود.
در شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، مشکل چاقی، افزایش کلسترول در بزرگ‌سالی و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی کمتر است. همچنین میزان ابتلا به آسم و اگزما در شیرخوارانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند بسیار کمتر است؛ به‌ویژه در خانواده‌هایی که پدر یا مادر یا یکی از افراد خانواده مبتلا به‌نوعی بیماری آلرژیک هستند. عفونت خون و عفونت ادراری در کودکانی که با شیر مادر تغذیه نمی‌شوند، بیشتر است. جالب است بدانیم شیر مادر ضریب هوشی کودک را افزایش می‌دهد.
تغذیه مناسب برای مادر شیرده
آنچه در دوران شیردهی باید پیوسته مدنظر مادر و اطرافیانش باشد داشتن تغذیه و رژیم غذایی برای تامین انرژی اضافی مورد نیاز برای شیردهی است. به گفته متخصصان تغذیه یک رژیم غذایی متعادل برای یک زن شیرده، حاوی 2200کیلوکالری انرژی و مقدار متناسبی چربی است. خودداری از مصرف غذای زیاد از چاق‌شدن مادر پیشگیری می‌کند. استفاده از رژیم متناسب و رعایت تعادل و تناسب مانند سایر گروه‌ها برای مادران شیرده هم ضروری است. استفاده متعادل و متنوع از تمام گروه‌های غذایی باعث تعادل در تغذیه و افزایش میزان موفقیت در شیردهی می‌شود. انواع فرآورده‌های لبنی، میوه‌ها، سبزی‌ها و غلات جزء ضروری رژیم غذایی است.
این باورها را اصلاح کنید
گاه مادر با تصورات واهی که ریشه علمی ندارد شیردهی به نوزاد خود را قطع می‌کند. تمامی موارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد، باورهای غلطی است که در بین مادران شیرده دیده می‌شود:
نداشتن شیر یک مسئله ارثی و خانوادگی است.
شیر خشک به‌دلیل داشتن ویتامین و املاح اضافه‌شده به آن، از شیر مادر بهتر است.
مادری که شیرخوار دو قلو، نارس یا کم‌وزن دارد، نمی‌تواند شیر بدهد.
شیردهی سبب تغییر شکل پستان‌ها می‌شود.
شیردادن موجب بد فرم شدن شکل و اندام مادر می‌شود.
آغوز برای تغذیه نوزاد مناسب نیست.
تا چند روز بعد از زایمان نباید به نوزاد شیرداد تا شیر ترشح و جمع شود.
قبل از تغذیه با پستان، اول باید آب‌قند یا آب ساده به نوزاد داده شود.
مادر بیمار نباید شیر بدهد.
شیرخواران هنگام ابتلا به بیماری نباید از شیر مادر تغذیه شوند.
بیدارشدن شیرخوار در شب، زودبه‌زود شیرخوردن نوزاد و گریه و بی‌قراری کودک، دلیل ناکافی بودن شیر مادر است.
شیر مادر برای شیرخوار مبتلا به زردی مناسب نیست.
شیر برخی مادران رقیق و آبکی است.
شیر مادر به شیرخوار نمی‌سازد.
توصیه‌های لازم برای حفظ تولید شیر کافی
مادران شاغل معمولا نگران هستند مبادا شیرشان کم شود و نتوانند شیردهی را ادامه دهند. توصیه‌هایی که می‌تواند در این زمینه به این دسته از مادران کمک کند، عبارت‌اند از:
تغذیه انحصاری شیرخوار با شیر مادر یعنی مادر در 6تا4 ماه اول بعد از تولد نوزاد، فقط شیر خودش را به کودک بدهد و با این فکر که نخواهد توانست در آینده به‌طور منظم به کودک شیر دهد، نباید در این دوران به تغذیه مصنوعی کودک بپردازد؛ زیرا در این صورت کودک به این نوع تغذیه عادت کرده و کمتر شیر مادر را خواهد خورد. توصیه می‌کنیم حتی برای تغذیه با شیر خشک، 2تا1روز قبل از شروع به کار، کودک را با شیر مادر تغذیه کنید، به‌ویژه در دو ماه اول بعد از تولد که بحرانی‌ترین مرحله زندگی کودک است.
هر موقع که مادر در خانه است (تعطیلات و شب‌ها) کودک را بیشتر با شیر خود تغذیه کند.
هنگامی‌که مادر در منزل است، می‌تواند با همکاری خانواده، زمان بیشتری به دوشیدن شیر اختصاص دهد.
